Καρκίνος του  πνεύμονα:

Ανασκόπηση των 3  σημαντικότερων κλινικών μελετών που  ανακοινώθηκαν μέσα στο 2021

Το 2021, για πρώτη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Ογκολογίας, καταφέραμε να προσεγγίσουμε το –μέχρι πρότινος άπιαστο- ποσοστό του 50% των ασθενών με ‘μεταλλαγμένο’ Καρκίνο του Πνεύμονα, οι οποίοι αποδεδειγμένα φέρουν συγκεκριμένο γονίδιο – στόχο.

Με απλά λόγια, πλέον είμαστε σε θέση να ‘αναγνωρίσουμε΄ καλύτερα το στόχο και να εντοπίσουμε το ειδικό φάρμακο εναντίον αυτού του στόχου περίπου στο 50% των ασθενών, με αποτέλεσμα την καλύτερη επιβίωση των ασθενών για όλα τα στάδια του Καρκίνου του Πνεύμονα και με περισσότερα ελπιδοφόρα μηνύματα για ακόμα θεαματικότερες εξελίξεις στο εγγύς μέλλον.

1. Καρκίνος πνεύμονα: Ενίσχυση του γονιδίου ΜΕΤ: οδηγός – μετάλλαξη 

Αξιόλογη κλινική μελέτη κατέληξε ότι η ενίσχυση του ΜΕΤ γονιδίου (MET gene amplification) αποτελεί οδηγό – μετάλλαξη σε ομάδα ασθενών με Μη Μικροκυτταρικό Καρκίνο του Πνεύμονα (ΜΜΚΠ) και επομένως η ανίχνευσή της θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του μοριακού ελέγχου σε όλους ανεξαιρέτως τους νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με ΜΜΚΠ, προκειμένου να αποφασισθεί η ιδανική θεραπευτική αντιμετώπιση. Οι ερευνητές εξέτασαν, επίσης, και το κατά πόσο θα μπορούσε –αντίθετα με το γενετικό screening για την παρουσία ή απουσία άλλων γονιδιακών μεταλλάξεων- η ενίσχυση του ΜΕΤ να παρακολουθείται ως μία συνεχή μεταβλητή, κάτι το οποίο θα μπορούσε να βοηθήσει στην ομαδοποίηση των ασθενών αυτών, ανάλογα με το βαθμό ανταπόκρισής τους στη θεραπεία με ΜΕΤ-αναστολέα (MET-inhibitor therapy).

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η αναζήτηση πιθανής ενίσχυσης του ΜΕΤ γονιδίου θα πρέπει να γίνεται στο σύνολο των ασθενών,  ανεξαρτήτως ηλικίας ή κλασικών παραγόντων κινδύνου για καρκίνο πνεύμονα, όπως για παράδειγμα το κάπνισμα: προτείνεται ότι οι ηλικιωμένοι ασθενείς με θετικό ιστορικό καπνίσματος θα πρέπει να ελέγχονται για MET-amplification με την ίδια συχνότητα με τους νεαρότερους καπνιστές ασθενείς, ακριβώς για να μην χαθεί γι’αυτούς η δυνατότητα να λάβουν κάποια εγκεκριμένη στοχευτική θεραπεία με ΜΕΤ-αναστολέα.

Στα πλαίσια της συγκεκριμένης μελέτης, οι ασθενείς με λόγο ΜΕΤ προς CER-7 (ΜΕΤ-to-CEP7 ratio) ίσο τουλάχιστον με 1.8 τυχαιοποιήθηκαν σε τρεις ομάδες (χαμηλής ενίσχυσης μικρότερο από 2.2, μέτριας ενίσχυσης 2.2 με 4.0 και υψηλής ενίσχυσης άνω του 4.0). Παρατηρήθηκε ότι όσο μεγαλύτερη η αναλογία , τόσο καλύτερη και η ανταπόκριση στη θεραπεία με τον ΜΕΤ-αναστολέα Crizotinib, με ποσοστά ανταπόκρισης ως εξής: 38% των ασθενών με υψηλη ΜΕΤ ενίσχυση, 14% με μέτρια ΜΕΤ ενίσχυση και μόνο 3% με χαμηλή ΜΕΤ ενίσχυση. Ανάλογα διακυμάνθηκαν τόσο η διάμεση διάρκεια ανταπόκρισης στη θεραπεία με Crizotinib, όσο και η διάμεση επιβίωση μέχρι την υποτροπή: 5.2 – 3.8 – 2.2 μήνες και 6.7 – 1.9 – 1.8 μήνες, αντίστοιχα. Οι συγγραφείς (Journal of Thoracic Oncology 2021, Camidge et al) συμπερασματικά τόνισαν ότι ασθενείς με υψηλής ενίσχυσης  ΜΕΤ(+) καρκίνο πνεύμονα ανταποκρίνονται στη θεραπέια με Crizotinib σε υψηλά ποσοστά και ότι η ανίχνευση ‘πάνελ’ γονιδίων στον ΜΜΚΠ (μαζί με το ΜΕΤ φυσικά) είναι ικανή να διαχωρίσει εκείνους τους ασθενέις, που όντως θα ανταποκριθούν πολύ καλύτερα και θα ζήσουν περισσότερο.

2. Πρόγραμμα έγκαιρης διάγνωσης πρώιμου σταδίου Καρκίνου Πνεύμονα

Είναι γνωστό πως η έγκαιρη διάγνωση του ΜΜΚΠ στα αρχικά στάδια προσδίδει αναμφισβήτητο όφελος στην επιβίωση των ασθενών, γι’αυτό και το screening, δηλαδή ο μαζικός, προληπτικός έλεγχος του γενικού, φαινομενικά υγιούς πληθυσμού, με χαμηλής δόσης αξονική τομογραφία θώρακος (Low Dose Computed Tomography, LDCT), έχει εγκριθεί τα τελευταία έτη για τους χρόνιους καπνιστές. Ωστόσο, στο Παγκόσμιο Συνέδριο της Αμερικανικής Ογκολογικής Εταιρείας (ASCO) το 2021 ανακοινώθηκε αναδρομική μελέτη, με βάση την οποία το screening με ένα νέο πρόγραμμα τυχαιοποιημένης ανίχνευσης λεμφαδένων (Incidental  Lung Nodule Program, ILNP) εντοπίζει τον πρώιμου σταδίου ΜΜΚΠ σε μεγαλύτερη συχνότητα συγκριτικά με την LDCT, ειδικά σε άτομα που δεν πληρούσαν τα κριτήρια υποβολής τους σε αξονική τομογραφία θώρακος.

3. Καρκίνος πνεύμονα: Η προληπτική Ανοσοθεραπεία καθυστερεί την υποτροπή του 

Η προληπτική ή μετεγχειρητική χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα είναι γνωστό από ετών ότι προσδίδει μέτριο μόνο όφελος στην 5ετή επίβίωση των ασθενών με πλήρως εξαιρεθέν, υψηλού κινδύνου και πρώιμου σταδίου ΜΜΚΠ. Στην τυχαιοποιημένη, φάσεως ΙΙΙ κλινική μελέτη IMPower010, περισσότεροι από 1000 ασθενείς με σταδίου ΙΙ – ΙΙΙΑ ΜΜΚΠ και με βιοδείκτη PD-L1 ίσο ή μεγαλύτερο από 1% έλαβαν προληπτική χημειοθεραπεία για 4 κύκλους και κατόπιν προληπτική ανοσοθεραπεία με το φάρμακο Atezolizumab για 16 κύκλους έναντι μόνο βέλτιστης υποστηρικτικής αγωγής (Best Supportive Care). Τα αποτελέσματα στο σκέλος των ατόμων που έλαβαν την ανοσοθεραπεία ήταν θεαματικά:  παρατηρήθηκε 34% μείωση της πιθανότητας υποτροπής ή θανάτου, διάστημα μέχρι την υποτροπή 42.4 μήνες συγκριτικά με 35.3 μήνες για τα άτομα που δεν έλαβαν Atezolizumab, ενώ η τοξικότητα όλων των βαθμών ήταν λίγο πιο έντονη στην ομάδα της ανοσοθεραπείας (92.7% έναντι 70.7%). Η παραπάνω μελέτη δεικνύει ότι –για μία συγκεκριμένη ομάδα ασθενών- η ανοσοθεραπεία είναι αποτελεσματική, όταν χορηγείται στα πλαίσια προληπτικής θεραπείας σε πρώιμο ΜΜΚΠ, καθυστερώντας την υποτροπή του καρκίνου, τη μετάπτωσή του σε μεταστατικό στάδιο, και πολύ πιθανόν την ανάγκη για περισσότερο επιθετική θεραπεία.

Το επόμενο βήμα στην Ογκολογία θα είναι η «εκμετάλλευση» και άλλων μοριακών στόχων στα πλαίσια προληπτικής – μετεγχειρητικής, αλλά και εισαγωγικής – προεγχειρητικής θεραπείας στον ΜΜΚΠ: ήδη ελέγχονται σε κλινικές μελέτες στοχευμένοι θεραπευτικοί παράγοντες έναντι συγκεκριμένων, γνωστών γονιδιακών μεταλλάξεων ή ενισχύσεων ή διαμεταθέσεων, όπως των ALK, RET/ROS1, B-RAF, KRAS (ALINA study, ALCHEMIST study). Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετά θέματα ακόμα που μένει να διευκρινιστούν, αναφορικά με την πρώιμη νόσο του Καρκίνου του Πνεύμονα, ώστε να καταφέρουμε να προσεγγίζουμε και άρα να θεραπεύουμε πιο αποτελεσματικά αυτούς τους ασθενείς:  στόχος παραμένει η αναγνώριση εκείνης της ομάδας των ασθενών, που θα ωφεληθεί περισσότερο από τις παραπάνω θεραπείες, καθώς και η ιδανική διάρκεια χορήγησης αυτών των νέων θεραπειών.