Η καρδιά μας είναι μια αντλία η οποία εξωθεί το αίμα σε όλο το σώμα μας, μεταφέροντας οξυγόνο στους ιστούς. Η δυσλειτουργία της καρδιάς, η λεγόμενη καρδιακή ανεπάρκεια, είναι μια σοβαρή κατάσταση που μπορεί να εμφανιστεί οξέως (οξεία καρδιακή ανεπάρκεια) ή σταδιακά (χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια). Μπορεί να αφορά σε αδυναμία εξώθησης του αίματος (συστολική καρδιακή ανεπάρκεια) ή σε αδυναμία να γεμίσει η καρδιά με αίμα (διαστολική καρδιακή ανεπάρκεια).

Συχνότητα εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας

Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να εμφανιστεί σε οποιονδήποτε, ανεξαρτήτου ηλικίας. Η συχνότητά της αυξάνεται, όσο αυξάνεται και η ηλικία. Συναντάται στο 10% περίπου των ατόμων ηλικίας άνω των 80 ετών, επηρεάζοντας την ποιότητα της ζωής τους και ελαττώνοντας την επιβίωσή τους.

Αίτια καρδιακής ανεπάρκειας

Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να προκληθεί από πολλούς παράγοντες. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται:

• Στεφανιαία νόσος: η ύπαρξη δηλαδή στενώσεων στα στεφανιαία αγγεία, δηλαδή στα αγγεία που αιματώνουν την ίδια την καρδιά. Συνηθέστερη αιτία είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου κατά το οποίο αποφράσσεται μια από τις αρτηρίες αυτές.
• Παθήσεις των βαλβίδων της καρδιάς, όπως: η σοβαρή στένωση της αορτικής βαλβίδας ή η σοβαρή ανεπάρκεια της μιτροειδούς βαλβίδας
• Μυοκαρδιοπάθειες όπως: η υπερτροφική και η περιοριστική μυοκαρδιοπάθεια, η αμυλοείδωση, η σαρκοείδωση.
• Αρτηριακή υπέρταση
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Καρδιακές αρρυθμίες
• Μυοκαρδίτιδα: η φλεγμονή δηλαδή της καρδιάς
• Τοξίνες και τοξικά φάρμακα, όπως η χημειοθεραπεία
• Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ
• Συγγενή αίτια
• Όγκοι της καρδιάς

Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση της καρδιακής ανεπάρκειας, είναι: το κάπνισμα, η έλλειψη άσκησης, η ανεπαρκής διατροφή και η υπερβολική κατανάλωση αλατιού.

Συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας

Τα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας ποικίλλουν ανάλογα με το στάδιο της νόσου και τις συνυπάρχουσες παθήσεις του ασθενούς. Κοινά συμπτώματα είναι:

• Δυσκολία στην αναπνοή -δύσπνοια- ιδίως στην άσκηση και σε προχωρημένα στάδια κατά την κατάκλιση (ορθόπνοια). Πολλές φορές ο ασθενής χρειάζεται δυο ή τρία μαξιλάρια όταν ξαπλώνει.
• Ο βήχας, ιδίως κατά την κατάκλιση.
• Η εύκολη κόπωση.
• Η απώλεια της όρεξης.
• Η αύξηση του σωματικού βάρους λόγω κατακράτησης υγρών.
• Τα οιδήματα των κάτω άκρων (πρηξίματα ιδίως στον αστράγαλο και την κνήμη).
• Η κοιλιακή διάταση.
• Οι διαταραχές του ύπνου.
• Σε πιο προηγμένα στάδια, μπορεί να παρουσιαστεί κόπωση ακόμα και με την ελάχιστη δραστηριότητα καθώς και αδυναμία εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων.

Διάγνωση

Τα βήματα για τη διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας είναι τα εξής:

• Το πρώτο βήμα για τη διάγνωση είναι η λήψη λεπτομερούς ιστορικού από το γιατρό.
• Η κλινική εξέταση (επισκόπηση, ακρόαση, ψηλάφηση) και η μέτρηση των ζωτικών σημείων (αρτηριακή πίεση, κορεσμός οξυγόνου και καρδιακή συχνότητα).
• Το ηλεκτροκαρδιογράφημα.
• Το υπερηχογράφημα (triplex καρδιάς), όπου μελετάμε τη λειτουργικότητα της καρδιάς και των βαλβίδων. Επίσης, υπολογίζουμε και το κλάσμα εξώθησης, ένα δείκτη της συσπαστικότητας της καρδιάς.
• Η ακτινογραφία θώρακος.
• Οι εξετάσεις αίματος.
• Η στεφανιογραφία (απεικόνιση των στεφανιαίων αγγείων).
• Ο έλεγχος του μυοκαρδίου με προωθημένες απεικονιστικές τεχνικές , όπως είναι: η μαγνητική τομογραφία καρδιάς, η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (Cardiac PET) και οι μέθοδοι της πυρηνικής ιατρικής (nuclear imaging).

Καθοριστικής σημασίας είναι ο ρόλος του γιατρού για την επιλογή των κατάλληλων διαγνωστικών εξετάσεων αλλά και η ερμηνεία αυτών.

Αντιμετώπιση & θεραπεία

Η αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας περιλαμβάνει συνήθως:

• Φαρμακευτική θεραπεία για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης.
• Διόρθωση μυοκαρδιακής ισχαιμίας (αγγειοπλαστική στεφανιαίων αγγείων, εγχείρηση by pass).
• Εμφύτευση βηματοδότη ή απινιδωτή (συσκευές που διατηρούν τον καρδιακό ρυθμό ή ανατάσσουν επικίνδυνες αρρυθμίες αντίστοιχα).
• Διόρθωση βαλβιδικών παθήσεων (διαδερμικά ή χειρουργικά με επιδιόρθωση ή αντικατάσταση).
• Ανάταξη αρρυθμιών.
• Διακοπή τοξικών φαρμάκων, αλκοόλ.
• Αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η διατροφή και η άσκηση.
• Στο τελικό στάδιο της καρδιακής ανεπάρκειας, που αποτελεί πολύ μικρό ποσοστό της νόσου, μπορεί να κριθεί σκόπιμη η ένταξη σε πρόγραμμα μεταμόσχευσης καρδιάς ή μηχανικής υποστήριξης αυτής (τεχνητή καρδιά).
• Ειδική αντιμετώπιση μεταβολικών αιτιών.

Πρόληψη

Η πρόληψη της καρδιακής ανεπάρκειας περιλαμβάνει τη διατήρηση υγιεινού τρόπου ζωής και την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου. Αυτό περιλαμβάνει: την τήρηση υγιεινών διατροφικών συνηθεών και συνηθειών άσκησης,  τον έλεγχο της υπέρτασης, της δυσλιπιδαιμίας και του διαβήτη, την αποφυγή του καπνίσματος και τη μέτρηση του σωματικού βάρους. Επιπλέον, η επίσκεψη σε γιατρό για τακτικούς ελέγχους μπορεί να προλάβει την εμφάνιση προβλημάτων ή την πρώιμη αντιμετώπισή τους και να βελτιώσει την ανταπόκριση στη θεραπεία.

Συμπεράσματα

• Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι σοβαρή κατάσταση που απαιτεί εγρήγορση, τόσο από τη μεριά του ασθενούς, όσο και από αυτή του γιατρού.
• Αν υποψιάζεστε ότι έχετε οποιοδήποτε από τα παραπάνω συμπτώματα, ζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια για εκτίμηση και διάγνωση.
• Η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική για την πορεία και εξέλιξη της νόσου.
• Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη συνεργασία γιατρού και ασθενούς.
• Η λήψη κατάλληλης αγωγής θα βελτιώσει τα συμπτώματα, θα παρατείνει τη ζωή και θα βελτιώσει την ποιότητά της.
• Η συστηματική άσκηση βοηθάει στην αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας.