Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε τους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης του γλαυκώματος, τη διάγνωση του, τα μέτρα πρόληψης αλλά και τη θεραπεία του. 

Τι είναι το γλαύκωμα;

Το γλαύκωμα είναι μια πάθηση του οπτικού νεύρου, δηλαδή του «καλωδίου» που συνδέει το μάτι με τον εγκέφαλο. Οφείλεται στην αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, αλλά όχι πάντα. Συνήθως, η αύξηση της πίεσης είναι αποτέλεσμα της αντίστασης που συναντά το υδατοειδές υγρό (το υγρό που κυκλοφορεί στον πρόσθιο θάλαμο του ματιού) στην αποχέτευσή του. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το αποχετευτικό κανάλι (ή γωνία του προσθίου θαλάμου) είναι ανατομικά ανοιχτό, αλλά το υδατοειδές υγρό δεν παροχετεύεται όπως πρέπει. Πιο σπάνια, η γωνία του προσθίου θαλάμου είναι ανατομικά κλειστή εμποδίζοντας την παροχέτευση. Με βάση το εύρος της γωνίας του προσθίου θαλάμου, διακρίνουμε το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας και το γλαύκωμα κλειστής γωνίας. Καθένα από αυτά μπορεί να είναι πρωτοπαθές, να μην οφείλεται δηλαδή σε κάποια αιτία ή δευτεροπαθές, να υπάρχει δηλαδή μια πάθηση (οφθαλμική ή συστηματική) που το προκαλεί.

Το γλαύκωμα είναι πιο συχνό με την πρόοδο της ηλικίας. Η συχνότητα εμφάνισης σε ανθρώπους ηλικίας 40-49 ετών είναι περίπου 1,1% και φτάνει στο 10% για την ηλικιακή ομάδα 70-79 ετών.

Η απώλεια της όρασης που προκαλείται από το γλαύκωμα είναι κατά κανόνα σταδιακή και δε γίνεται εύκολα αντιληπτή, καθώς επηρεάζει πρώτα την περιφερική όραση. Έτσι, οι ασθενείς κάποιες φορές φτάνουν στον οφθαλμίατρο όταν είναι πια αργά και η απώλεια της όρασης είναι δυστυχώς εκτεταμένη και μη αναστρέψιμη. Αναφέρεται συχνά ως «ο κλέφτης της όρασης» καθώς δε δίνει προειδοποιητικά συμπτώματα. Παρά το γεγονός ότι δεν έχουμε συμπτώματα, γνωρίζουμε πλέον τους σημαντικούς προδιαθεσικούς παράγοντες.

Παράγοντες Κινδύνου

Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του γλαυκώματος είναι:

• Η ηλικία άνω των 60 ετών.
• Η αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση: Η φυσιολογική πίεση στο μάτι κυμαίνεται από 10 έως 21mm Hg. Οι περισσότεροι ασθενείς που πάσχουν από γλαύκωμα έχουν πίεση άνω των 21mm Hg, όχι όμως όλοι.
• Η φυλετική προέλευση: Όσοι ανήκουν στην αφρικανική ή ασιατική φυλή κινδυνεύουν περισσότερο να νοσήσουν από γλαύκωμα και μάλιστα σε νεότερη ηλικία.
• Το οικογενειακό ιστορικό: Άτομα που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού που πάσχει από γλαύκωμα βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν.
• Κάποιες παθήσεις των ματιών ή οι χειρουργικές επεμβάσεις: Τραυματισμοί στο μάτι καθώς και το ιστορικό πολλαπλών οφθαλμολογικών χειρουργικών επεμβάσεων συσχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης γλαυκώματος.
• Η υψηλή υπερμετρωπία, η υψηλή μυωπία και το λεπτό κεντρικό πάχος κερατοειδούς προδιαθέτουν επίσης στην εμφάνιση γλαυκώματος.
• Η χρήση κορτιζόνης (σε μορφή οφθαλμικών σταγόνων, χαπιών, εισπνεόμενων σπρέι ή δερματικών αλοιφών) για μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Οι διάφορες συστηματικές παθήσεις, όπως η αρτηριακή υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης.

Διάγνωση

Η διάγνωση του γλαυκώματος γίνεται με ενδελεχή οφθαλμολογική εξέταση, η οποία περιλαμβάνει:

• Μέτρηση της όρασης και του διαθλαστικού σφάλματος (ύπαρξη μυωπίας, υπερμετρωπίας ή αστιγματισμού) του ματιού
• Μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης
• Μέτρηση του κεντρικού πάχους του κερατοειδούς
• Εξέταση του προσθίου θαλάμου
• Γωνιοσκοπία (εξέταση με ειδικό φακό που προσαρμόζεται στην επιφάνεια του ματιού μετά την ενστάλαξη αναισθητικού)
• Εξέταση του οπτικού νεύρου, προσδιορισμό της κεντρικής κοίλανσης, εντοπισμό της τυχόν εστιακής απώλειας νευρικών ινών. Επίσης, συστήνεται η απεικόνιση του οπτικού νεύρου με έγχρωμη φωτογραφία βυθού.
• Οπτική τομογραφία συνοχής των νευρικών ινών του οπτικού νεύρου καθώς και των γαγγλιακών κυττάρων της ωχράς κηλίδας
• Αυτοματοποιημένη εξέταση του οπτικού πεδίου

Μέτρα πρόληψης

• Ο καλύτερος τρόπος να μειώσουμε το κίνδυνο εμφάνισης γλαυκώματος και της μόνιμης απώλειας της όρασης είναι να κάνουμε τακτικά έναν ολοκληρωμένο οφθαλμολογικό έλεγχο.
• Όταν δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος ή άλλο οφθαλμολογικό πρόβλημα, συστήνουμε οφθαλμολογικό έλεγχο κάθε 2-3 χρόνια για τους ενήλικες 20-39 ετών, κάθε 1-2 χρόνια για τους ενήλικες 40-59 ετών και ετήσιο έλεγχο μετά την ηλικία των 60 ετών.

Θεραπεία

Το γλαύκωμα είναι μια χρόνια νόσος και σκοπός της θεραπείας είναι η αναστολή της εξέλιξης της γλαυκωματικής βλάβης στο οπτικό νεύρο και δυστυχώς όχι η εξάλειψή της. Η θεραπεία έγκειται στη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Οι πιο συχνές θεραπευτικές μέθοδοι αφορούν στη χρήση κολλυρίων, σε θεραπεία με χρήση laser ή σε χειρουργική επέμβαση που βελτιώνει την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού.

Σε ό,τι αφορά τα αντιγλαυκωματικά κολλύρια έχουμε διαθέσιμες 4 φαρμακευτικές κατηγορίες ουσιών, καθώς και συνδυασμούς αυτών. Οι κατηγορίες αυτές είναι: ανάλογα προσταγλανδινών (λατανοπρόστη, τραβοπρόστη, βιματοπρόστη, ταφλουπρόστη), β-αδρενεργικοί αναστολείς (κυρίως χρησιμοποιούμε την τιμολόλη), αναστολείς της καρβονικής ανυδράσης (βρινζολαμίδη και δορζολαμίδη) καθώς και α2 αδρενεργικοί αγωνιστές (βριμονιδίνη, απρακλονιδίνη). Κάποιες από τις φαρμακευτικές ουσίες αυξάνουν την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού και κάποιες μειώνουν την παραγωγή του.

Επιπλέον, η πίεση στο μάτι μπορεί να ρυθμιστεί με τη χρήση λέιζερ. Η επέμβαση γνωστή ως τραμπεκουλοπλαστική με λέιζερ ή SLT στοχεύει στο αποχετευτικό σύστημα του ματιού και δρα αυξάνοντας την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού.

Τέλος, η πίεση στο μάτι μπορεί να ρυθμιστεί χειρουργικά. Η κλασική αντιγλαυκωματική επέμβαση ονομάζεται τραμπεκουλεκτομή και παροχετεύει το υδατοειδές υγρό μέσω μιας μικρής οπής στο τοίχωμα του ματιού. Σε περιπτώσεις εκτεταμένης γλαυκωματικής βλάβης και κυρίως όταν το μάτι έχει υποστεί και άλλες επεμβάσεις χρησιμοποιούμε τα γλαυκωματικά ενθέματα (σωληνίσκους ή βαλβίδες) που επίσης παροχετεύουν το υδατοειδές υγρό και έτσι μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση.