Τι είναι το διαθωρακικό υπερηχογράφημα πνευμόνων;

Το διαθωρακικό υπερηχογράφημα πνευμόνων είναι μία μη επεμβατική διαγνωστική εξέταση που χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας, μη αντιληπτά από τον άνθρωπο, για την απεικόνιση των πνευμόνων και της υπεζωκοτικής κοιλότητας (ο χώρος μεταξύ των πνευμόνων και του εσωτερικού τοιχώματος του θώρακα) και διενεργείται κυρίως από εξειδικευμένους πνευμονολόγους.

Γιατί δεν είναι διαδεδομένη εξέταση;

Πρόκειται για μία απεικονιστική εξέταση που έχει διαδοθεί την τελευταία δεκαπενταετία. Στο παρελθόν, η μελέτη των πνευμόνων με τους υπερήχους θεωρείτο αδύνατη λόγω της παρουσίας αέρα που γνωρίζαμε ότι εμποδίζει την μετάδοση των ηχητικών κυμάτων. Εντούτοις, η συστηματική μελέτη των πνευμόνων και της υπεζωκοτικής κοιλότητας με τους υπερήχους έδειξε ότι η αλληλεπίδραση του αέρα, του υγρού, του πνευμονικού παρεγχύματος και του υπεζωκότα που περιβάλλει τους πνεύμονες, δημιουργούν χαρακτηριστικά τεχνικά σφάλματα (artifacts), ανάλογα με την παθολογία των υποκείμενων δομών. Το υπερηχογράφημα των πνευμόνων, λοιπόν, μελετά τα συγκεκριμένα artifacts σε συνδυασμό με την πραγματικού χρόνου (real time) απεικόνιση των υποκείμενων δομών σε αντίθεση με τα υπερηχογραφήματα άλλων περιοχών του σώματος, όπου μελετώνται αποκλειστικά όργανα και δομές στην πραγματική τους αναπαράσταση.

Γιατί να κάνω υπερηχογράφημα πνευμόνων;

• Ασφαλής εξέταση

Αντίθετα με τις υπόλοιπες απεικονιστικές εξετάσεις ο ασθενής και ο γιατρός με τον υπέρηχο δεν εκτίθενται σε ακτινοβολία και αυτό την καθιστά μία πλήρως ασφαλή εξέταση σε περίπτωση εγκυμοσύνης, ανάγκης για τακτική απεικονιστική παρακολούθηση του θώρακα, ακόμα και για παιδιά.

• Υψηλής διαγνωστικής αξίας εξέταση για τις παθήσεις του αναπνευστικού

Η ειδικότητα και η ευαισθησία του υπερηχογραφήματος πνευμόνων έχει βρεθεί υψηλή σε μελέτες, ακόμη και όταν συγκρίνεται με την αξονική θώρακος, που είναι η εξέταση αναφοράς (gold standard) για την απεικόνιση του αναπνευστικού συστήματος (πίνακας 1).

• Άμεσα διαθέσιμη, φορητή και γρήγορη εξέταση

Το υπερηχογράφημα πνευμόνων είναι μία πολύτιμη απεικονιστική εξέταση, άμεσα διαθέσιμη που μπορεί να πραγματοποιηθεί ακόμα και παρά την κλίνη του ασθενούς όταν η μετακίνησή του είναι δύσκολη, όπως συμβαίνει σε επείγοντα περιστατικά και σε ασθενείς που βρίσκονται σε κρίσιμη κλινική κατάσταση (π.χ. ασθενείς της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας).

• Οικονομική εξέταση

Πως γίνεται το υπερηχογράφημα πνευμόνων;

Δεν απαιτείται κάποια προετοιμασία από τον ασθενή. Πρόκειται για μία τελείως ανώδυνη εξέταση. Υπάρχουν αρκετά πρωτόκολλα για το υπερηχογράφημα πνευμόνων βάσει των οποίων η κεφαλή του υπερήχου με λίγη γέλη τοποθετείται σε διάφορα σημεία του θώρακα, από ένα έως δεκατέσσερα, ανάλογα με το πρωτόκολλο που ακολουθεί ο ιατρός. Η εστιασμένη μελέτη ελέγχει, εάν υπάρχει ή όχι νόσος του πνευμονικού παρεγχύματος, υπεζωκοτική συλλογή, πνευμοθώρακας ή ακόμα και πνευμονικό οίδημα. Η διαγνωστική μελέτη είναι πιο αναλυτική και παρέχει επιπρόσθετες πληροφορίες για κάθε ένα από τα παραπάνω νοσήματα.

Ποιες είναι οι ενδείξεις του υπέρηχου πνευμόνων;

• Διαγνωστική εφαρμογή:
• Νοσήματα του υπεζωκότα

Η συχνότερη ένδειξη υπερηχογραφήματος πνευμόνων είναι η εκτίμηση συσσώρευσης υγρού στην υπεζωκοτική κοιλότητα ή σε άλλα σημεία των πνευμόνων. Με τον υπέρηχο μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για την σύσταση και την προέλευση της υπεζωκοτικής συλλογής. Ο γιατρός σας από τον υπέρηχο πνευμόνων θα χαρακτηρίσει την συλλογή ως «ελεύθερη» ή «εγκυστωμένη», «απλή» ή «επιπλεγμένη», θα δει αν υπάρχουν διαφραγμάτια και θα εκτιμήσει, αν ο υποκείμενος πνεύμονας έχει ατελεκτασία ή κάποια πύκνωση που ομοιάζει πνευμονίας ή κακοήθους εξεργασίας του πνευμονικού παρεγχύματος. Επίσης, με την χρήση των υπερήχων μπορούμε να διαγνώσουμε πνευμοθώρακα (ελεύθερο αέρα στην υπεζωκοτική κοιλότητα). Η εξέταση αυτή έχει μεγάλη ευαισθησία για την παθολογία του υπεζωκότα. Απεικονίζονται τυχόν παχύνσεις του υπεζωκότα αλλά και άλλες μορφολογικές παραλλαγές που συναντάμε σε κακοήθεις παθήσεις του υπεζωκότα (μεσοθηλίωμα ή μεταστατική νόσο).

• Παρεγχυματικές βλάβες

Με το υπερηχογράφημα πνευμόνων απεικονίζονται πυκνωτικές βλάβες του πνευμονικού παρεγχύματος, όπως αυτές που προκαλούνται στην πνευμονία αλλά και στον καρκίνο του πνεύμονα. Ο διαχωρισμός των δύο μπορεί να γίνει με την χρήση Doppler που θα απεικονίσει τυχόν παθολογική αγγείωση εντός της πύκνωσης, όπως αυτή απεικονίζεται στις νεοπλασίες. Επιπλέον, η εξέλιξη και ο εμπλουτισμός των γνώσεών μας στο υπερηχογράφημα πνευμόνων έχουν καταστήσει δυνατή την διάγνωση διάμεσου πνευμονικού οιδήματος και διάμεσης πνευμονοπάθειας.

• Κινητικότητα των διαφραγμάτων

Μία εξίσου σημαντική εφαρμογή του υπερήχου πνευμόνων είναι και η εκτίμηση της κινητικότητας των διαφραγμάτων (σημαντικών μυών που συμβάλλουν στην κίνηση των πνευμόνων), με το snif test, που παραδοσιακά γινόταν με ακτινοσκόπηση.

• Πνευμονική εμβολή

• Καθοδήγηση επεμβατικών πράξεων:

Το υπερηχογράφημα πνευμόνων περιλαμβάνεται στις κατευθυντήριες οδηγίες των ευρωπαϊκών εταιρειών θώρακος για την καθοδήγηση όλων των επεμβατικών πράξεων στον θώρακα

• παρακέντηση υπεζωκοτικής συλλογής (διαγνωστική και εκκενωτική)
• τοποθέτηση θωρακικού σωλήνα παροχέτευσης μικρής διαμέτρου
• θωρακοσκόπηση
• βιοψία περιφερικών βλαβών του πνεύμονα και του θωρακικού τοιχώματος.

Αυτό ήταν αποτέλεσμα μεγάλων πολυκεντρικών μελετών που απέδειξαν ότι οι επιπλοκές των επεμβατικών αυτών πράξεων ήταν πολύ λιγότερες έως μηδαμινές, όταν γίνονται υπό την καθοδήγηση των υπερήχων.

Το υπερηχογράφημα πνευμόνων επομένως είναι μία γρήγορη διαγνωστική εξέταση, εύκολα προσβάσιμη, που μπορεί να επαναληφθεί χωρίς έκθεση σε ακτινοβολία και προσφέρει ουσιώδη αξιολόγηση για οξεία και χρόνια αναπνευστικά νοσήματα σε νοσηλευόμενους και εξωτερικούς ασθενείς και σε διαφορετικά τμήματα, από το βρογχολογικό εργαστήριο, τους θαλάμους των ασθενών, το τμήμα επειγόντων περιστατικών, τη μονάδα εντατικής θεραπείας ή ακόμα και κατ’ οίκον.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εξέταση και τις επεμβατικές πράξεις του θώρακα απευθυνθείτε στο Πνευμονολογικό Τμήμα της Ευρωκλινικής Αθηνών.